Antwerpen - ‘Red Star Line Museum’
In de voetsporen van de landverhuizers
Ik schreef eerder een artikel over het museum, maar nu we er zelf geweest zijn wil ik het opnieuw en meer uitgebreid vertellen en met eigen foto's tonen hoe interessant het bezoek was. Stap mee met ons door het Red Star Line Museum.
Op de plek waar ooit miljoenen Europeanen samenstroomden in de hoop een nieuw leven over zee te beginnen, opende op 28 september 2013 het Red Star Line Museum.
Koning Filip en koningin Mathilde waren vrijdag op bezoek in Antwerpen en hadden de eer om het museum te openen.
Antwerpen kan nu uitpakken met een eigen migratiemuseum. Het Museum belicht de overtocht van de landverhuizers aan de hand van foto’s en persoonlijke objecten. Overal hangen foto’ s die tonen hoe het er ruim 100 jaar geleden aan toeging.
Vorige dinsdag gingen wij het museum bezoeken.
Voor miljoenen mensen uit heel Europa waren de loodsen van de Red Star Line op het Antwerpse eilandje de start van een nieuw bestaan in Amerika. In de nieuwe wereld is er nog veel landbouwgrond en de industrie smeekt om werkkrachten. Dat trekt aan voor de vele mensen die op zoek zijn naar een beter bestaan of gewoon naar avontuur. Met hun hele hebben en houden in enkele koffers nemen miljoenen mensen de boot van Europa naar de VS en Canada. Die Nieuwe Wereld was het beloofde land voor wie op zoek was naar beter leven.
Van 1873 tot 1934 zetten bijna 2 miljoen Europeanen aan de Antwerpse Rijnkaai hun laatste stappen op het continent. Ze kwamen uit heel Europa en hadden een ticket van de Red Star Line op zak. De meesten waren arme emigranten (Polen, Russen, Oekraniers, Joden …) die hoopten op een beter bestaan. Ze hadden al een lange, zware treinreis achter de rug eer ze in Antwerpen belandden.
In de loodsen werd beslist of ze hun droom in de VS of Canada konden najagen. Het waren uren van bang en hoopvol afwachten. Er werd gekeken of derdeklassepassagiers voldoende gezond waren om de Amerikaanse samenleving te dienen. Ze werden onderzocht door de dokter en moesten hun papieren voorleggen. Ze moesten zich baden en hun bagage werd ontsmet. Wie niet geschikt was, mocht niet vertrekken.
Gaan jullie mee binnen in het museum?
Het Red Star Line Museum profileert zich als een echte inleefplek, een belevingsgericht museum. We vertrekken van het reisbureau in Warschau, via Antwerpen, tot de aankomst in Amerika. We schepen in op een van de stomers. Tijdens de tocht ervaren we wat de reiziger meemaakte. Er wordt onderweg ingezoomd op de verwachtingen en de hoop, de ontgoochelingen en successen van de landverhuizers. De persoonlijke verhalen en getuigenissen van passagiers maken het zo écht.
Als een aspirant-migrant volgen we de verschillende etappes van de reis …
1. De rederij Red Star Line
Ze werd opgericht door scheepsmagnaten uit de Verenigde Staten en twee Antwerpse handelspartners. Het doel is om goederen van Amerika naar Europa te vervoeren en op de terugweg passagiers mee te nemen. De aanlegplaatsen bevonden zich aan de Rijnkaai. De Red Star Line wou ook olie importeren maar de Amerikaanse overheid vindt de aanwezigheid van olie op passagiersschepen te gevaarlijk. Het eerste schip van de Red Star line vertrekt in 1873 – in de daaropvolgende jaren groeit de Red Star Line in sneltempo. In de jaren 1880 brengt de rederij jaarlijks ongeveer 25.000 derdeklassepassagiers naar New York en Philadelphia. Het jaar 1913 is een hoogtepunt : de Red Star Line vervoert dat jaar ruim 70.075 reizigers in derde klasse.
De Red Star Line besteedt veel aandacht aan het ontwerp en de illustratie van het drukwerk. Posters, brochures, menu’s en programma’s aan boord worden met veel oog voor detail vorm gegeven.
2. Altijd onderweg
3. De kroongetuigen
Wij luisteren naar 6 kroongetuigen. Een van de getuigen is Albert Einstein passagier op de Belgenland en Westernland, 1930 en 1933.
Het museum vertelt de geschiedenis aan de hand van menselijke verhalen. Ik ben er stil van als ik hoor in welke erbarmelijke omstandigheden de mensen leefden en wáárom ze het geluk gingen zoeken aan de andere kant van de wereld. Maar de manier waarop de inscheping gebeurde was verschrikkelijk voor velen. Ook de overtocht was erg zwaar – tien dagen in soms erbarmelijke toestanden. Het is een bijna vergeten geschiedenis, die door elke bezoeker levend wordt gehouden door te luisteren en te reageren, door ze aan te vullen en te delen.
Verschillende mannen vertrokken en lieten vrouw en kinderen achter. Dat ging gepaard met veel verdriet, maar er was geen andere keuze.
Het was vertrekken of in hun eigen land creperen. Er was honger, oorlog en geen toekomst. Ze beloofden geld te verdienen en hen dan ook te laten overkomen.
Als bezoeker ervaar je hun enthousiasme en angst, hun spanning en onzekerheid.
Je beleeft het afscheid en de obstakels, maar ook het avontuur, de ontdekkingen en de hoop op een nieuwe leven aan de andere kant van de oceaan.
Een man getuigde dat zijn vader eerst naar vader Amerika vertrok. Het afscheid van vrouw en kinderen was zwaar. Zijn moeder wou hem achterna reizen - met de kinderen - ze kon de eenzaamheid niet aan. Na alles doorstaan te hebben in de loodsen van de Red Star Line in Antwerpen mochten ze aan boord. Maar onderweg hadden de dokters ontdekt dat een dochter ziek was. Eenmaal aangekomen in de VS had zijn moeder de keuze: ofwel gingen ze allen samen terug naar Antwerpen – ofwel mochten moeder en de kinderen blijven, behalve de zieke dochter – die moest terug.
De man (broer van het meisje) vertelde dat zijn moeder daar gebleven is met de andere kinderen en de 'zieke' dochter ging terug, naar een opvangplaats in Antwerpen. Uiteindelijk zou het meisje enkele jaren later toch nog nagereisd zijn.
4. Het vertrek
Vele landverhuizers waagden pas de stap als een familielid of dorpsgenoot hen eerst zijn voorgegaan.
5. De treinreis
Om in Antwerpen te geraken, moeten veel emigranten eerst een uitputtende treinreis afleggen, zonder enig comfort. Vanaf het midden van de 19de eeuw is Antwerpen vanuit heel Europa met de trein bereikbaar.
6. Het verblijf in Antwerpen
De meeste landverhuizers komen aan in het Centraal Station in Antwerpen. In afwachting van het vertrek verblijven ze in logementshuizen. De vaak smerige emigrantenhotels zitten meestal eivol.
7. Douches en ontsmetting
Van boven tot onder worden de landverhuizers gecheckt. Alleen wie geen besmettelijke ziekte heeft en fysiek in staat is te werken, mag Amerika in. Die uitgebreide controles moeten voorkomen dat migranten worden teruggestuurd. Dit gebeurt namelijk op kosten van de rederij. Wie goedgekeurd is, krijgt een attest.
8. Het doktersbezoek
9. De overtocht in derde klasse
Een reis Antwerpen – New York duurt 10 dagen. De overtocht is voor de landverhuizers geen plezierreisje. De passagiers in derde klasse zitten strikt gescheiden van de rest, diep in het schip. Van zodra het weer het toelaat, gaan ze aan dek. Daar kijken ze letterlijk op naar de luxe in eerste klasse.
10. Het leven aan boord
11. Aankomst in Amerika
Het sleutelmoment van de reis is de aankomst in de Verenigde Staten of Canada. De immigrant heeft een lange weg afgelegd, het einde is in zicht. Voor de derdeklassepassagiers volgt nog een laatste controle, de belangrijkste van de hele reis. Want wie niet wordt goedgekeurd, komt het land niet binnen. Zie hierboven naar de getuigenis van een familie waarvan de dochter teruggestuurd werd omdat ze ziek was!
12. De Amerikaanse droom
De meeste immigranten hebben kennissen of vrienden in Amerika en gaan in dezelfde buurt wonen. Zo ontstaan immigrantengemeenschappen.
13. Antwerpen vandaag
In de tijd van de Red Star Line was Antwerpen een plek van komen en gaan en dat is nog steeds zo. Meer dan 170 nationaliteiten kleuren de stad. De omstandigheden van aankomst en vertrek zijn niet die van honderd jaar geleden, maar andere dingen veranderen niet : de hoop, de twijfel en angst, de dromen van ene beter leven, de pijn van het afscheid en de onzekerheid over het onbekende.
Hier luisteren we naar hedendaagse getuigenissen horen van mensen die hun land verlaten hebben om hier het geluk te zoeken.
14. ‘Dance’, Hans Op De Beeck
De kunstfilm Dance van ‘Hans Op de Beeck’ schept een beeld van de tijdloze migrant. 'Dance’ is een ingetogen, poëtische film waarmee de Belgische kunstenaar Hans Op de Beeck het publiek wil laten nadenken over migratie vroeger en nu. He werk werd gerealiseerd dank zij de enthousiaste inzet van meer dan 770 figuranten en vrijwilligers.
15. Het Magazijn
Migratie is universeel en van alle tijden. Daarom besteedt het museum ook aandacht aan migratieverhalen van vandaag en aan de nieuwe transitplaatsen in de stad. Er zijn vooral veel persoonlijke verhalen van emigranten.
In Het Magazijn kan je een persoonlijke zoektocht naar de eventuele migratiegeschiedenis van je familie starten via de digitale databank of je kunt ook uw eigen migratieverhaal kwijt.
16. De uitkijktoren
Een leuke manier om ons bezoek af te sluiten is het beklimmen van de uitkijktoren bovenop het museum. Van 1920 tot 1934 was de hoge schoorsteen van de Red Star Line een herkenningspunt voor de duizenden passagiers op de Scheldekaaien. Nu is hij vervangen door een uitkijktoren in de vorm van de boeg van een schip. Als we boven zijn, voelen we even aan wat er destijds door de reizigers moet zijn gegaan toen ze vanop het schip uitkeken naar een nieuwe toekomst. Wij hebben hier een prachtig uitzicht over de Schelde en de stad.
Mijn gevoel na het museumbezoek:
Ik ben blij het museum te hebben bezocht. Het is een stuk geschiedenis waar aandacht moet aan besteed worden. Het is heel goed dat dit alles hier werd ondergebracht en voor het publiek opengesteld. De loodsen, de voorwerpen, foto’s en getuigenissen van zoveel mensen mogen niet verloren gaan voor de volgende generaties. Ze bestendigen de herinnering aan de vele mensenlevens die binnen de muren van de museumgebouwen een nieuwe wending kregen.
De Red Star Line Walkumentary
Op het hoogtepunt van de activiteiten van de Red Star Line vertrokken er wekelijks twee schepen. Iedere week trokken tot bijna 4000 landverhuizers van het Centraal Station richting Rijnkaai. De landverhuizers keken hun ogen uit maar ook de lokale bevolking wist soms niet goed wat te denken van de mensenstromen in de straat. De landverhuizerseconomie draaide op volle toeren. De Red Star Line was erg aanwezig in de stad.
Vele jaren later zijn de sporen van deze geschiedenis grotendeels verdwenen. Dankzij een smartphone-applicatie worden deze weer tot leven gebracht. Download de Red Star app en ontdek op het traject Centraal Station – Rijnkaai Red Star Line relevante plekken en wat landverhuizers er beleefden.
downloaden via http://www.redstarline.be
Volgend deel : Antwerpen en de Zoo
Maak jouw eigen website met JouwWeb