De bevolking en het leven in Cuba

Cuba: 'eiland der dromen'

De bevolking, de nationale symbolen en het leven in Cuba

Cuba telt ongeveer 12 miljoen inwoners, waarvan er bijna 70% in de steden woont en ruim 2,5 miljoen in Havana.

De oorspronkelijk bewoners van Cuba stammen af van de 'Arwak-Indianen'. Van de paar honderdduizend bewoners die Columbus aantrof, toen hij in 1492 op het eiland kwam, waren er honderd jaar na de komst van de Spanjaarden, nog maar enkele honderden over; de rest was óf uitgemoord, óf geveld door de nieuwe ziektes die de conquistadores meegebracht hadden.

Vanaf het begin van de 16de tot de 19de eeuw, werden meer dan een half miljoen slaven uit Afrika ingevoerd. Dit kwam omdat de Spanjaarden meenden dat de sterke negers beter bestand waren tegen zwaar werk dan de zachte, meegaande Indianen.

Als je kijkt naar het straatbeeld, dan stel je vast dat het grootste deel van de bevolking uit mulatten bestaat, naast een minderheid aan Afrikanen, blanken en Aziaten. Hoe meer je naar het zuiden trekt, hoe donkerder de bevolking.

Met een dichtheid van 95 inwoners/km² is Cuba het land met de kleinste bevolkingsdichtheid van de Caraïben. Hoewel de bevolking jong is, kent Cuba slechts een minieme bevolkingsaangroei: 1,1% per jaar. De gemiddelde levensverwachting van de Cubaan is 75 jaar.

Door de kleine bevolkingsdichtheid beschikt Cuba over grote gebieden ongerepte natuur.  Er zijn 4 belangrijke bergketens. In deze bergketens liggen beschermde natuurreservaten, die ervoor zorgen dat de fauna en flora van het eiland niet verloren gaan.

De nationale symbolen

De Cubaanse vlag werd voor het eerst gebruikt door de revolutionairen in 1850, tijdens hun strijd tegen de Spaanse bezetting.

De 3 blauwe strepen vertegenwoordigen de drie toenmalige delen van het land.

De 2 witte strepen staan voor de zuiverheid van de idealen waarnaar de bevolking streefde.

De 3 zijden van de driehoek betekenen gelijkheid, vrijheid en onafhankelijkheid

De enige 5-puntige ster is het symbool van de reinheid van Cuba; ze staat tegenover de vele sterren van de verschillende staten op de Amerikaanse vlag.

De nationale bloem is de mariposa, een soort jasmijnbloem met een vlinderachtige vorm. Het wit symboliseert de reinheid tijdens de onafhankelijkheidsfeesten.

De nationale vogel is de tocororo, met blauwe, witte en rode pluimen, dezelfde kleuren als die van de Cubaanse vlag.

De nationale boom is de koningspalm, overal terug te vinden in het landschap.

Het leven in Cuba

Koetsen en ossenspannen, rammelende oldtimers, hoog te paard gezeten Cubaanse cowboys en een armada van fietsers beheersen nog altijd het straatbeeld op de provinciale wegen. Het is een eiland waar de tijd op vele plaatsen inderdaad stil lijkt te staan. Ontelbare oude Amerikaanse auto's rijden door de straten zodat wij (toeristen) ons in een openluchtmuseum wanen.

Het eiland ademt een relaxte sfeer uit, de Cubanen zijn vriendelijk en altijd geïnteresseerd in een praatje met toeristen.

Een beetje Spaans praten komt hier goed van pas!

De eeuwenlange aanwezigheid van de Spaanse kolonisten heeft in Cuba ongetwijfeld haar sporen nagelaten. Hier spelen zich oude Indiaanse tradities af, te midden van koloniale gebouwen en sfeervolle pleintjes, alles overgoten met een vleugje Afrikaanse muziek en vrolijkheid.

Muziek, rum en galgenhumor helpen de Cubanen om de post-socialistische dagelijkse sleur met al zijn hindernissen te verdragen, desnoods met jengelende klanken uit de cassetterecorder doordat de stroom weer eens is uitgevallen en de batterijen in het rijk van Fidel Castro schaars zijn.

Muziek is een belangrijk onderdeel van het dagelijkse leven en uit de bars klinken de hele dag de opzwepende tonen van de son en  salsa. In de muziek, de religie en de beeldende kunst, komen de Afrikaanse wortels naar boven. Als de elf miljoen Cubanen hun muziek niet hadden, hun meeslepende levenslust en een bewonderenswaardig improvisatievermogen (en niet te vergeten de dollars van hun familie in ballingschap), dan zouden Fidel en zijn 'companen' allang geschiedenis zijn, net als de oude kameraden in Berlijn en Moskou.

Cuba blijft echter halsstarrig een van de laatste ‘eilanden’ van het communisme. Een socialismo in salsatempo welteverstaan, dat ook de toeristen steeds sterker aanspreekt, met zonneschijn, palmen en lekkere cocktails, complimentjes en vleierijen.

Ik vond dit een prachtige muzikant. Hij kon ongelooflijk goed spelen!

Maar niet te vergeten … Cuba is ook het land van Fidel en Raul Castro en ... ook Che Guevara is niet weg te denken uit het straatbeeld.

Foto's, boeken, T-shirten, posters, vlaggen .... overal zijn souvenirs met afbeeldingen van 'Che' te verkrijgen!

De monumenten van de nationale helden vertellen het verhaal van een lange en heroïsche strijd tegen onderdrukking en afhankelijkheid. Na een periode van ruim 30 jaar, waarin het communistische Cuba van Fidel Castro en het kapitalistische Westen uit elkaar groeiden, heeft Cuba nu zijn deuren geopend voor de westerlingen. Cuba kiest voor het toerisme, vooral uit nood, vanwege de diepe economische crisis waarin het belandde, na het wegvallen van de bondgenoten uit Oost-Europa.

Wie op eigen houtje door Cuba reist, zal op veel plaatsen een cultuurschok ervaren. Het laatste deel van onze reis toerden wij in het zuiden, met acht personen en een gids wiens roots in het zuiden lagen. Zo kwamen we in nauw contact met de plaatselijke bevolking. De omstandigheden waarin veel Cubanen moeten leven, zijn voor een deel schokkend te noemen. Ik denk aan de vervallen woningen die er vanbinnen en vanbuiten uitzien alsof ze rijp zijn voor de sloop; trappen zonder leuningen, gebrekkige water- en stroomleidingen …

Op het platteland vindt men van ellende in elkaar gezakte, oude systeembouw naast kleurige finca’s en gerenoveerde villa’s. Maar ook in Havana zijn woonblokken waar geen toeristen komen en waar de toestand triest is. Het valt niet te ontkennen dat het Cuba nog lang niet voor de wind gaat.

De gemiddelde Cubaan is arm en veel zaken zijn er schaars, niet zelden werden we aangesproken voor wat geld of een stukje zeep. Maar echt armoedig of sjofel gekleed lopen de Cubanen er niet bij. Hun kleding is zeker niet luxueus te noemen, maar is wel verzorgd.

Ook de uniformen van de schoolgaande jeugd zijn zeer verzorgd en de stralende glimlach van de Cubaan is (bijna) constant van zijn gezicht af te lezen!

De Cubaanse bevolking krijgt gratis onderwijs en gezondheidszorg. Ze krijgen ook rantsoeneringsbonnen (of -kaarten) waarmee ze in bepaalde winkels, basisproducten kunnen aankopen in pesos cubanos.

foto hieronder : 3 cubaanse pesos

De nationale munt is hier dus de Cubaanse peso. Doordat de Cubaanse peso erg in waarde daalde introduceerde de overheid een soort monoply-geld, dat niet internationaal verhandeld wordt, nl de pesos convertible – de 'CUC'. Vijfentwintig pesos cubanos = één peso convertible. Hun gld is dus merkelijk minder waard dan dat van ons, toeristen.

foto hierboven: 3 toeristen pesos - pesos convertible of CUC'

Als toerist ben je verplicht met deze 'CUC' te betalen. Je kunt daardoor niks kopen bij op Cubanen gerichte eettentjes, markten en hotels. De Cubanen hebben 'hun' winkels. Daar kopen ze met hun Cubaanse peso of met de rantsoeneringsbonnen. Wij, toeristen kunnen, in principe, daar niet kopen en wie het toch waagt wordt in de luren gelegd met de toeristen-peso.

Vaak proberen jongeren de toeristen te overhalen om te ruilen: één peso van hen (Cubaanse)  tegen één peso van ons (convertible). Niet doen! Zij winnen heel wat en de toerist is een stukje armer.

foto hierboven links = 5 Cubaanse pesos                              foto rechts = 5 of 10 toeristen- of CUC-pesos

De eerste dag hadden we nog geen CUC’s  en we gaven (met 4 personen) de taxichauffeur 5 Euro fooi. Omgerekend is dat 6,51 CUC’s.  Een Cubaan verdient 14 Cubaanse pesos per dag = een halve CUC. We waren dus héél gul en gaven zomaar, zonder het te beseffen meer dan 6 daglonen weg.

In het restaurant informeerde een geïnteresseerde ober naar de prijs van de iPhone 4. Voor ons is dat toestel al niet goedkoop, maar hier staat 600 Euro gelijk aan 4 jaarsalarissen. De eigenaar van de iPhone schaamde zich een beetje. En dat was misschien ook wel het opzet van de Cubaan, want alleen met een fooi kon de Belg dat nare gevoel van zich afzetten.

Het land heeft veel te bieden aan de bezoeker: een zeer aangenaam klimaat, mooie stranden en een prachtige afwisselende natuur. Het eiland ademt een relaxte sfeer uit, de Cubanen zijn vriendelijk en altijd geïnteresseerd in een praatje met een “gringo”

Gringo is een term die in Spaans- en Portugees-sprekende landen wordt gebruikt om voornamelijk een inwoner van de Verenigde Staten mee aan te duiden, maar wordt vaak ook gebruikt voor buitenlanders uit Europa, vooral om hun blonde haar, blauwe ogen en blanke huid

Er wordt hard gewerkt aan de verbetering en de uitbouw van toeristische voorzieningen, want het toerisme is hét product, hét paradepaardje waar de economie op drijft.

De toeristen worden zo nu en dan aangesproken met compañero/compañera wat kameraad of partijgenoot betekent. De toeristen leveren dank zij de deviezen een bijdrage aan het welzijn van Cuba. Na bijna 50 jaar socialisme kunnen slechts weinig Cubanen een voorstelling maken van de manier waarop de kapitalisten, die in hun land hun vakantie doorbrengen, aan hun geld gekomen zijn. Dat de mensen uit de kapitalistische landen eveneens vaak hard moeten werken voor hun geld is vooral voor veel Cubanen die, in het vorstendom van Castro, achter de rijkgevulde buffetten van de all-inhotels werken, moeilijk voor te stellen.

Jarenlange verwaarlozing hebben de steden, appartementsgebouwen en huizen er niet fraaier, wel 'doorleefder' (afgeleefder) op gemaakt.

Het is er heerlijk slenteren en genieten van de schilderachtige barokke architectuur en het alledaagse straatleven.

En ik kan hier zeggen dat ik daar geen enkel gevoel van onveiligheid gekend heb!

Volgend deel: De gastronomie en het Cubaanse ritme