Thorn, witte stadje aan de Maas / Nederlands Limburg / Nederland

Thorn, het witte stadje aan de Maas

Wij zijn drie dagen in Nederlands Limburg, in Thorn.

Thorn ligt in midden-Limburg, tegen de Belgische grens.

We genieten van een stadje met een historische kern vol pittoreske witte huisjes uit de 15de–18de eeuw. We wandelen en fietsen door bochtige straatjes met originele maaskeien. De vele monumenten, de prachtige kerk, de mooie panden met een rijke geschiedenis en sfeervolle tuinen maar ook de mooie ligging aan de Maasplassen doen ons steeds weer vol bewondering staan.

Thorn bevindt zich op 15 km van Roermond en trekt jaarlijks 350.000 toeristen. In de omgeving liggen veel wandel- en fietspaden. Ze brengen ons niet alleen door dorpjes, stadjes en velden maar ook door het natuurreservaat Koningsteen.

Het gemeentemuseum schetst de geschiedenis van de streek.

Een klein beetje geschiedenis en meteen de verklaring van: de witte huizen

Thorn werd rond 975 gesticht als een abdij voor benedictinessen. De stichters waren de voorname edellieden Ansfried en zijn vrouw Hilsondis.Na de dood van Hilsondis werd Ansfried in 995 bisschop van Utrecht. Hun dochter Benedicta werd de eerste abdis van de abdij van Thorn. Was het klooster aanvankelijk van geringe omvang, in de loop van de 13de eeuw ontwikkelde het zich tot een wereldlijk stift voor adellijke dames.

Volgens wikipedia : Een sticht of stift is een klooster of een gebied waarover een abt of een bisschop als vorst wereldlijke zeggenschap had.

Met uitzondering van de abdis waren de kloosterdames – kanunnikessen of stiftdames genaamd - niet gebonden door religieuze beloften. Deze adellijke dames waren vrij om uit te treden en te huwen. Zij konden het klooster naar believen verlaten en ze mochten ook persoonlijke eigendommen bezitten. Ze maakten van Thorn een stadje met veel hoofs vertoon. Dat leverde werk en welvaart op voor een grote groep mensen in de streek. Overdag bewoonden zij statige panden. De nachtelijke uren waren zij verplicht in een gemeenschappelijke slaapzaal in de abdij door te brengen.

Rond 1310 trad een wijziging op in het uiterlijk vertoon van de stiftdames. In een schrijven van 1310 aan de paus verzochten zij het zwarte bovenkleed te mogen afleggen, daar zij niet langer als reguliere kloosterlingen wensten te worden aangezien. Na twee eeuwen van stilzwijgen van de zijden van de Heilige Stoel bleek Alexander VI de wereldse neigingen van de stiftdames te begrijpen. In een brief uit 1497 staat hij hen toe de gewraakte kloosterkledij af te leggen en zich voortaan in het witzijden te tooien.

De stiftdames waren afkomstig uit de hoogste adel van het Duitse Rijk. Maximaal was er plaats voor slechts twintig dames in het stift. Op zijn hoogst zes priesters of kanunniken zorgden voor de liturgische taken. Sinds de 13de eeuw had de abdis, die aan het hoofd stond, naast geestelijke ook wereldlijke macht. Zo kon zij zelfs de doodstraf laten opleggen en uitvoeren. Daarmee werd zij landsvrouwe van een miniatuurvorstendom, het Land van Thorn (dat Thorn en omgeving bevatte).

Met de komst van de Fransen in 1794 kwam er een einde aan vorstendom en abdij van Thorn. De stiftdames en hun getrouwen namen de wijk en vele stiftgebouwen werden door de bezetters verbeurd verklaard en vervolgens afgebroken. Alleen de Abdijkerk bleef dit lot gespaard.

Thorn geraakte in economisch en sociaal opzicht in een dood tij. Er ontstond veel werkloosheid. De duizenden inwoners moesten van de ene op de andere dag overschakelen van de dienstensector naar het boerenbedrijf. In korte tijd werden schuren en paardenstallen gebouwd, opgetrokken uit oude materialen. Om het niet al te armoedig te laten lijken, werden alle gebouwen gewit met het goedkoopste dat er beschikbaar was nl. witte kalk. De inwoners schaamden zich dat ze armoedig waren geworden. Het witten was bedoeld om te slechte staat van de gebouwen te verbloemen.

De huidige staat van witheid heeft het stadje grotendeels te danken aan Den Haag. Het rijk besloot in 1973 de status van 'beschermd dorpsgezicht' te geven. Ruim honderd gebouwen kregen de monumentenstatus en er kwam geld om de panden te onderhouden. De huizen werden niet meer gewit met 'kalk' maar met witte 'verf'. Maar de subsidies zijn inmiddels drastisch terug geschroeft en vandaag houden de inwoners van Thorn het witten van hun woningen zelf bij.

Weet je, door die armoede van vroeger, bleef het authentieke karakter goed bewaard en wanen wij ons bij het bezoek terug in de 17de of 18de eeuw.

In 1815 werd het voormalige vorstendom opgenomen in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Na 1839 werd Thorn een zelfstandige gemeente in de Nederlandse provincie Limburg. Sinds 1 januari 2007 maakt Thorn deel uit van de gemeente Maasgouw.

Onze eerste dag in Thorn maken we een stadswandeling. Op deze manier kunnen we de meeste bezienswaardigheden van dichtbij bekijken.

Een paar opmerkelijke gebouwen die een bezoekje waard zijn

1. De abdijkerk

Het oudste deel van de Abdijkerk, de zandstenen westbouw, dateert van het einde van de 10de eeuw. Tegen het midden van de 13de eeuw begon men het romaanse gebouw stapsgewijs te vervangen door een kerk in gotische stijl.

Om de kerk binnen te gaan, wordt inkomgeld gevraagd. Ik ben hiermee niet echt akkoord, maar blijkbaar wordt de kerk gezien als museum.

2. Wijngaard

De sierbestrating van dit pleintje, met in het midden de heraldische adelaar van het Duitse Rijk en de deftige woonhuizen, maken het tot één van de mooiste binnenplaatsen van Limburg. De donkerblauwe kinderkopjes en de veelkleurige maaskeien vormen samen een decoratief tapijt. In de tijd van de stift was de Wijngaard een hofgaard van de abdij.

3. Onder de bomen

Gaande over het weggetje hebben we een mooi uitzicht op de achterbouw en het dakenspel van de panden aan de Daalstraat en de Wijngaard. De entree van de vroegere monumentale huizen monden uit aan de trappengalerijen. Eén van de bruggetjes dateert uit 1727.

4. Het Pottenhuis

Hier was de vroegere pottenbakkerij van het stift gevestigd. Tevens wijdden zich hier vrome vrouwen, nl. de begijntjes aan de goede, charitatieve werken.

5. Het monument van de muziek

Dit monument verbeeldt het leven van Thorn. Sinds 1863 rivaliseren twee harmoniegezelschappen van Thorn om de hoogste, muzikale eer.

(die derde persoon is een Belg die een beetje 'doet alsof' hij muziek maakt :-)

6. Kasteelhoeve De Grote Hegge

Het edelmanshuis werd voor het eerst vermeld in de archieven van Thorn in 1451. Het pand herbergde roemruchte adellijke geslachten.

De tuinen rondom zijn heel mooi aangelegd en goed onderhouden. Het is een heel groot domein waar nu af en toe feesten (bv. bruiloften) georganiseerd worden.

7. De Hoogstraat

Hier staan drie gebouwen met een geschiedenis.

In het eerste gebouw woonden ooit de stiftdames. Het gebouw dat dateert uit de 18de eeuw is nu een 3-sterren hotel Hostellerie La Ville Blanche. De poort van het koetshuis (aan de linkerkant) is nog waarneembaar. Een mansardedak bedekt het pand.

Het tweede was het kanunnikenhuis, nu is het een hotel, restaurant en koffiehuis. Hier zien we een zadeldak en gepleisterde lijstgevel uit 1729. Aan de linkerkant zien we ook het voormalige koetshuis.

In het derde gebouw, Kanunnikessehuys, woonden eveneens stiftdames en de gravin, nu is het een pannenkoekenhuis. En ik kan je garanderen dat de pannenkoeken er héél lekker zijn! Maar ook een tas koffie met de Limburgse vlaai is een aanrader.