Kom Ombo en zijn tempel

We zijn alweer een dag verder. Onze boot ligt aangemeerd in Kom Ombo ( dat betekent ‘heuvel van goud’).

Het ligt op de oostoever van de Nijl, 168 km ten zuiden van Luxor en 45 km ten noorden van Aswan.

Tegenwoordig is de stad belangrijk door zijn suikerrietfabrieken die opgericht werden na de bouw van de dam in Aswan.

suikerriet wordt vaak vervoerd op het water van de Nijl

Deze voormiddag bezoeken we 'opnieuw' een tempel en ... neen, het verveelt niet. Het is zelfs boeiend. Na de middag varen we door naar Aswan én gaan we een 'Nubisch dorp' bezoeken.

De tempel van Kom Ombo ligt aan de Nijl, een stukje van het dorp af, wat de serene sfeer alleen maar ten goede komt. Die paar kilometer van de hoofdweg en het dorp maken dat de cruiseschepen pal onder de tempelmuren afmeren. De Nijl is hier schitterend ; het smaragdgroen van de oevers steekt af tegen het zand van de woestijn. Hier ligt de vervallen maar toch indrukwekkende Grieks-Romeinse tempel.

De tempel van Kom Ombo werd gebouwd op een heuvel aan de Nijl door Ptolemaeus VI 180v. Chr.). Onder elke dynastie in de geschiedenis was Kom Ombo een garnizoenstad. Rond de 5de eeuw werd de stad een retraite-oord voor aan aantal christelijke kluizenaars. In de kunst werd Kom Ombo voorgesteld als een plaats waar talrijke monniken woonden.

Het bijzondere aan deze tempel is dat het een dubbeltempel is. Er zijn twee toegangen. Het is de enige tempel die gewijd is aan twee verschillende goden :

aan Haroëris (Horus de Grote) (die met de valkenkop) : de valkgod (god der geneeskunde)

 aan Sobek (die met de krokodillenkop) : de krokodillengod (god der vruchtbaarheid).

Hoewel deze laatste zelfs flink beschadigd, is hij nog goed te herkennen. Sobek werd in de omgeving van wat nu Kom Ombo is veelvuldig vereerd omdat er regelmatig mensen het slachtoffer werden van de krokodillen die op de Nijloevers leefden. We stellen het ons even voor hoe het in die tijd wemelde van de krokodillen op de oevers. Om geen van de goden voor het hoofd te stoten werd besloten om de tempel perfect symmetrisch te bouwen. Hierdoor is deze tempel enig in zijn soort. Helaas maakt het verval van de tempel het niet goed mogelijk om het bouwwerk naar waarde te schatten.

De linkerkant is gewijd aan de valkengod ‘Haroëris’. De krokodillengod ‘Sobek’ wordt aan de rechterkant vereerd.

De bouw van twee tempels tegen elkaar komt alleen in Kom Ombo voor. De twee ‘gevleugelde zonneschijven’ boven de beide toegangspoorten zijn door een wigvormige opening gescheiden. Het dubbele zette zich voort in de voorhof, de voorhal, zuilenzaal, voorzalen en in het allerheiligste. De twee-eenheid is nu alleen nog maar te zien in de dubbele poort van de verweerde pyloon. Voor het overige is de tempel één ruimte geworden.

Ook de tempel van Kom Ombo heeft een traditionele structuur (ongeveer zelfde grondplan als tempel in EDFU

Achter de lage voormuur staat in de voorhof een aantal zuilstompen die versierd zijn met kleurige reliëfs en hiërogliefen, met koningen die dubbelkronen dragen en met Horus met de valkenkop, Sobek met de krokodillenkop en Thot met de ibiskop.

Haroeris en Sobek

Uiterst links Sobek, uiterst rechts Haoëris en ertussenin zien we  Tefnut en Horus.  Links zien we dat de koning wordt vergezeld van tal van goden (Thot met ibiskop, Isis met leeuwinenkop, Haroëries met dubbele kroon en de kleine Horus met enkel de kroon van het zuiden)

Op het plafond van de eerste zuilenzaal zien we dat de giergodin Nechbet, met uitgespreide vleugels, is afgebeeld.

We wandelen verder door de ruïnes.

Op de (afgebroken) linkerzuil houdt onze gids, Ata, halt en wijst op de hiërogliefen met de oude Egyptische kalender (foto hieronder).

Die bestond uit 3 seizoenen. Ieder seizoen bestond uit 4 maanden van elk 3 weken. Iedere week telde 10 dagen. De kalender is van boven naar onder afgebeeld. De zon is het symbool van een nieuwe dag. De streep symboliseert cijfer 1 en het hoefijzer staat symbool voor het cijfer 10.

Egyptische kalender en tafereel van Horus en Hathor

Ata brengt ons wegwijs in al die verhalen : op de mooie muurreliëfs zien we hoe de Farao (Ptolemy XII Neos Dionysos) door de goden Horeus en Thoth gereinigd werd met heilig water en gekroond werd met de kronen van Opper- en Neder-Egypte als symbool van de eenheid.

 Thoth en Horeus reinigen de koning

In de tweede zuilenzaal zien we de kroningsdag van Ptolemaeus IV Philopator en zijn vrouw Cleopatra II en we aanschouwen een tafereel van Horus en Hathor ….en zoveel meer!

'Sobek'

De vele zuilen zijn versierd met de lotus of lelie van Opper-Egypte en de papyrus van de Delta. De derde offerzaal was de zaal van de inwonende goden. Hier werden hun beelden, op grote feestdagen,  neergezet om offers in ontvangst te nemen. Voor de rest zien we twee afzonderlijke heiligdommen van de tempels van Horus en van Sobek.

Elke muur, elke zuil bevat reliëfs.

Tussen de twee kapellen is de geheime ondergrondse kamer vandaag niet zichtbaar. Hier konden priesters smeekbeden van gelovigen beluisteren. De tempel van Kom Ombo werd later als een sanatorium of ziekenhuis gebruikt. Achter de heiligdommen waren zes operatiekamers.

Op de omheiningsmuur, achter de zes kamers, zien we de beroemde voorstelling uit de tempel : koning Marcus Aurelius knielt en offert aan tafel met daarop chirurgische en medische instrumenten (scalpels, pincetten, tangen, haken, scharen, naalden, zagen en genezende amuletten) aan de God Imhotep, god van de geneeskunde.

Niettegenstaande de hoge ligging van de tempel is het voorhof aangetast door jaarlijkse overstromingen van de Nijl.

Toch is de tempel over het algemeen redelijk bewaard gebleven.

Hier staan we rond de Nijlmeter, de gids heeft uitleg. Deze Nijlmeter werd gebruikt door de priesters om de hoogte van de Nijl te meten. Ze zagen tot welke trede het water kwam. Hierdoor konden ze de belastingen te bepalen: hoe hoger het niveau, hoe hoger de belasting. Het water kon er alleen komen door de regen : dus bij veel regen zou er een goede landbouwopbrengst zijn. Bij droogte zou de oogst mislukken en kon er minder geld worden opgehaald.

afb.  http://egypte-info-site.nl

Plaatselijke gidsen vertellen soms dat het bekken dienst deed als ruimte voor de heilige krokodillen van de tempel.

We verlaten deze tempel, maar blikken nog eens van op de heuvel naar de Nijl en zijn cruiseboten.

Wat hebben we hier weer veel bijgeleerd! En wie durft beweren dat tempels bezoeken saai is? Nee hoor, met zo’n gids helemaal niet!  Meer en meer beseffen we dat onze gids een echte ‘krak’ is.

Voor de geïntereseerden : Hij heeft een boek geschreven: “Egypte van verleden tot heden, door de ogen van een Egyptenaar”. Het boek was in 2009 aan de derde editie toe en het is vertaald in 12 talen! Het boek is te koop in de Standaard boekhandel en via internet. Wij hebben het aan Ata zelf gekocht op de boot (voor een iets mindere prijs). Ata is mee de  verantwoordelijke voor de gidsen.

Volgend deel : We varen naar Aswan