Cuba’s ecotuin en een voormalige koffieplantage

OP PAD IN CUBA'S ECOTUIN

Het eerste Cubaanse bioreservaat ontstond in 1984 rondom het boerenmodeldorp Las Terrazas en Soroa in de Sierra del Rosario.

De koffieplaatsjes Soroa en Las Terrazas (in de provincie Pinar del Rio) zijn een leuke stop. Rondom het meer Lago San Juan zijn sinds 1990 een ecologisch modelproject en kunstenaarskolonie Las Terrazas ontstaan, kennelijk alleen voor toeristen. (geen wonder dus dat de toegangswegen vanaf Soroa en Havana via poorten en controleposten leiden).  De Cubaanse regering bouwde er in 1990 het uitgestrekte vakantiecomplex Villa Soroa. Het werd gerenoveerd in 1993 en 1999.

De korte afstand tot de hoofdstad maakt het tot een ideaal weekendoord. In de eerste jaren van de Cubaanse Revolutie was het geliefd bij de communistische elite. Maar vooral sinds Fidel Castro had bepaald dat toerisme goud betekende voor Cuba, wordt cliënteel uit bredere lagen ontvangen.

Las Terrazas is Unesco Werelderfgoed

We worden eerst getrakteerd op een cocktail (cuba libre) terwijl een plaatselijk groepje zorgt voor de sfeer.

Op strikt afgebakende plaatsen werden campings ingeplant, exotisch aandoende vakantieverblijven in hutten die op paalwoningen gelijken, barbecues,  en een winkeltje , enz …

Langsheen de kabbelende rivier die het domein doorkruist en aan de vaste tafels op pick-nickplaatsen zijn veel gezinnen aan het eten en te relaxen.

Van afgevallen bamboe- en/of bananenbladeren zijn ecologische afvalbakjes gemaakt en hier en daar verspreid opgehangen; je moet maar op het idee komen.

foto links én rechts : het afvalbakje hangt bij de hut

Er komt een bus met kinderen aan. De bus zit stampvol en we staan werkelijk verstomd als we zien hoeveel er uit de bus komen.

Blijkbaar komen ze hier picknicken en ze hebben iets te vieren. Een paar jongens dragen een heel grote taart.

Wij hebben hier geen tijd voor picknick. De gids leidt ons verder doorheen het weelderige natuurgebied.

Las Terrazas werd een miniatuurstad met de basis faciliteiten en een architecturale stijl die in het landschap past.

We wandelen langs de woonwijk (zie de huizen achter op de foto hierboven).

Eén van de bewoners aait en vertroetelt een deels kaalgeplukte haan, een vechthaan. Blijkbaar behoren hanenkampen nog tot de volkssporten in Cuba, of worden ze minstens nog geduld.

Een oude koffieplantage is omgebouwd tot een nette woonwijk, waar enkel gehuwden wonen of mogen komen wonen. Er is van alles voorzien: speeltuintjes, zwembad, sportpleinen en zelfs scholen.

De witte huizen met kleurrijke daken zijn omringd door vijvers en tuinen met varens, orchideeën en andere bloemen. In de jaren ’70 was het landschap nog kaal door het buitensporig omhakken van bomen. De regering startte een herbebossingsprogramma en bouwde een ecologisch hotel bovenop een heuvel bij het dorp. De receptie van het hotel is gebouwd om een grote boom heen, door een gat in het dak kan hij rustig doorgroeien. Het hotel heeft een zwembad, restaurant en open bar. Kamers zijn voorzien van airco, sommige hebben een bad en veel kamers kijken uit op het forelmeer en de groene heuvels.

Boeren uit de streek kwamen er werken en kregen betere leefomstandigheden. Ze hoefden geen land meer te bebouwen, waren dus niet meer afhankelijk van de grond en kapten niet meer. Velen kennen de omgeving op hun duimpje en werden opgeleid tot gids. Zo werd de economie en de levensstandaard van de plaatselijke bevolking verbeterd.

Het was ooit anders .... In de Sierra del Rosario waar oude koffieplantages, ruïnes van slavenbarakken, droogplaatsen van koffie en de geur van het verleden nog hangt, worden we even stil. Door het milde klimaat, de hoge vochtigheidsgraad en de regelmatige regenval staat dit gebied bekend als de 'regenboog van Cuba'. Het is weelderig groen en er groeien veel varens, orchideeën, begonia’s en andere bloemen.

We bezoeken de ruïnes van de voormalige koffieplantage Buena Vista. Wat nu zo idyllisch lijkt, met dromerige vergezichten in een mooi onderhouden natuurpark, was ooit het toneel waar slaven dagelijks in onmenselijke toestanden werkten en verbleven.

We zien nog resten van barracones, kamers of krotten van slechts enkele m², waar meerdere slaven moesten samen hokken. Mensonwaardig!

Zonder slavenarbeid zou de bloei van de suikerindustrie en de koffieplantages nooit mogelijk geweest zijn. Fysieke uitputting, hard werken, slagen, ellendig eten en wonen, dat was het lot van de hoofdzakelijk uit West-Afrika afkomstige slaven. Ze droegen het trauma van een gewelddadige deportatie uit hun geboorteland, het onmenselijk vervoer in duistere scheepsruimten en een mensonterende verkoop met zich mee. Ze stierven meestal jong - slechts weinigen lukt het te vluchten. Hun ontsnapping was meestal maar van korte duur. Voor de meeste slaven zat er niets anders op dan zich aan te passen aan de onbarmhartige leefomstandigheden.

Op foto links (wel onduidelijk) toon ik hoe de slaven, zonder verpozen, de koffie moesten malen door rondlopen en duwen van de zware molensteen.

We mogen een kijkje nemen in het kraaknet appartement van María, een inmiddels gepensioneerde lieve, mooie oude vrouw.

Ze laat zich ook gewillig fotograferen, nadat we eerst om toelating vragen.

Maria had de gewoonte bezoekers te onthalen op een kopje koffie. Was dit haar broodwinning? al of niet in opdracht van, of met toestemming van de overheid? Of had ze dit handeltje zelf bedacht?  Het antwoord op deze vragen is ons nog altijd niet duidelijk, maar inmiddels is vlak tegenover haar appartement, een redelijk grote kiosk gebouwd, die plaats biedt aan een 25-tal bezoekers. Hier kan men kiezen uit een hele waaier aan

Heeft María hier nog altijd iets mee te maken? haar familie? of is het verpacht door de verantwoordelijken van de nederzetting? We hadden die vraag zo graag gesteld …. maar María keek mij zo minzaam aan vanuit het raam van haar woonkamer en ik was er zo op uit om haar mooi op de foto te krijgen, dat ik vergat mijn vraag te stellen.

Wij lunchen in een mooi, gerestaureerde directeurswoning van een voormalige koffiebaron!

Het eten is lekker maar ook hier is er weinig variatie, net zoals de lunches op vroegere plaatsen!

Een jonge dame van onze groep voelt zich even de vrouw van koffiebaron himself ... genietend in zijn leunstoel en uitkijkend over zijn domein.