Twee verlaten plaatsen in Europa
Na ons bezoek aan Oradour-sur-Glane en Verosha gaan we naar andere verlaten steden.
Craco, Italië
(verlaten na een aardbeving)
Het meer dan duizend jaar oud stadje Craco ligt op een steile, 400m hoge heuveltop in de Italiaanse regio Basilicata. Die ligging was ideaal om Craco te beschermen tegen aanvallen van plunderende bendes. Maar Basilicata is een gebied waar geregeld aardbevingen voorkomen. Al in een ver, maar ook recent verleden ging de seismograaf er telkens stevig in het rood. Vaak moesten toeristen hun reis annuleren. Er werd vaak gezegd: 'Voor een aardbeving, groot of klein moet je in Craco zijn'.
De naam Craco werd voor het eerst vermeld in 1060 maar waarschijnlijk gaat de geschiedenis nog veel verder terug. Er werden immers graven uit de 8ste eeuw gevonden.
In de loop van de tijd kregen de inwoners heel wat tegenslagen te verwerken. Naast de soms plunderende aanvallen, brak in 1656 de pest uit en kostte levens aan veel families. Door zijn ligging in een erg droge omgeving was het moeilijk om landbouw te bedrijven, met armoede tot gevolg. Hierdoor emigreerden aan het einde van de 19de eeuw, heel veel inwoners naar de Verenigde Staten.
Het was een levendige stad die nauwe banden onderhield met de kerk want de grond waarop Craco is gebouwd behoorde toe aan een aartsbisschop. Gemiddeld woonden er in de loop van de eeuwen 1600 inwoners. Er was een kasteel, vier palazzo's en zelfs een universiteit.
De 20ste eeuw werd vooral gekenmerkt door natuurlijke bedreigingen. In 1963 werden inwoners geëvacueerd door dreigende aardverschuivingen. Toen in 1972 een overstroming de stad teisterde, was een volledige terugkeer onmogelijk.
In 1980 volgde een écht zware aardebeving en was de totale leegloop helemaal een feit. Slechts een herder maakte af en toe gebruik van de leegstaande woningen om wat dieren te stallen. Sinds die tijd is de oude kern van het plaatsje uitgestorven en dwaal je er door mysterieuze straatjes.
En toch, voor wie tussen Matera en het Nationale Park van Pollino (uiterste zuiden van Italië) reist, is een bezoek aan de 391 meter hoog gelegen spookstad een must. Vooral het uitzicht als je met de auto aan komt rijden, is fenomenaal.
Je kan Craco bezoeken, maar omdat er stukken steen naar beneden kunnen vallen, mag dat alleen onder begeleiding. De sfeer in de smalle straatjes is benauwend en er wordt gewaarschuwd voor vallend puin. Het is wel mogelijk om tot aan de toren van het kasteel te lopen, waar je van een spectaculair panorama geniet.
Ondanks alle verwoestingen die de aardbeving en aardverschuivingen hebben aangericht is Craco nog altijd prachtig. Verschillende regisseurs kozen deze plek als locatie voor een film. Er was decor genoeg om in 2004 een hoofdrol te spelen in Mel Gibsons prent 'The Passion of the Christ'.
Craco wordt nu gebruikt als 'wetenschappelijk park', de verschuivingen van de grond en het verval van de plaats worden nauwkeurig in kaart gebracht.
Craco is erkend door het World Monuments Fund en de lokale autoriteiten zijn ondertussen dan ook van plan om het stadje, te renoveren en het te gebruiken voor culturele en recreatieve activiteiten.
Wünsdorf, Duitsland
Ten zuiden van Berlijn in de Brandenburgse bossen bevindt zich de spookstad Wünsdorf. Tijdens de Koude Oorlog was dit de 'Verbotene Stadt' van Duitsland. In de beginjaren van de 19de eeuw was het een rustig dorp van boeren, molens, weide en veel bos. In 1860 leefden er 283 inwoners.
Nu zijn hier restanten van verschillende etappes Duitse geschiedenis terug te vinden: Duitse Keizerrijk, Eerste en Tweede Wereldoorlog én Koude Oorlog. Het is bijna niet denkbaar dat er een plaats bestaat waar geschiedenis uit zoveel periodes te vinden is, dat maakt Wünsdorf uniek.
We blikken even terug in de tijd…
De rust van het dorp bleef niet lang duren. Het Pruisische leger van het Duitse keizerrijk gebruikte het al in 1877 als schietterrein. Toen werd het gebied voor de 1ste keer voor militaire doeleinden ingezet. Wanneer in 1897 de treinverbinding tussen Berlijn en Dresden werd geopend, groeide de betekenis van de regio. Dit was het begin van een lange geschiedenis als militair terrein.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Wünsdorf al de grootste militaire basis in Europa, met talloze barakken, een infanterieschool (voor de militaire grondtroepen), het Halbmondlager (voor o.a. Islamitische, Indiase en Afrikaanse krijgsgevangenen) en kantoren (voor het versturen van telegrammen en voeren van telefoongesprekken).
In 1933 kwam Hitler en zijn NSDAP (Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij) aan de macht in Duitsland. De gepantserde troepen namen snel het militaire terrein in Wünsdorf over. Meer nog, de militaire faciliteiten werden uitgebreid met vooral héél veel bunkers. Vanaf 1935 zetelde hier het hoofdkwartier van de Wehrmacht (het leger van het Derde Rijk). Maar net als Berlijn en veel andere belangrijke Duitse steden, was ook de militaire stad Wünsdorf doelwit van de verschillende bombardementen in 1945. Tijdens de derde luchtaanval op 15 maart 1945 werd Wünsdorf het zwaarst getroffen. Meer dan 580 machines vlogen over en 120 mensen overleden daarbij.
Een maand later, op 20 april 1945, vielen de Sovjets binnen. Ze namen het verzwakte en verwoeste militaire terrein over en breidden het verder uit. Tijdens de Koude Oorlog werd Wünsdorf één van de grootste militaire basissen buiten de Sovjet-Unie. Wat de soldaten daar uitspookten en mét hoeveel ze waren is niet precies bekend. Er zijn tegenstrijdige bronnen die vertellen dat hier tussen de 50.000 en 75.000 soldaten met hun families woonden. Achter de muren stonden o.a. scholen, winkels en sportplaatsen tot hun beschikking. Ze leefden afgesloten van de rest van de wereld in wat ook wel 'Klein Moskou' werd genoemd. Lokale bewoners werden verbannen, de wegen gesloten voor verkeer en waren enkel nog toegankelijk voor de Sovjets.
Al wat zich daar afspeelde, was strikt geheim voor de buitenwereld. Wünsdorf – of Wjunsdorf (Вюнсдорф), zoals de stad inmiddels door de Russen werd genoemd – was tot 1994 de militaire hoofdvestiging van het Rode Leger in Duitsland. De stad werd, net als veel andere door de nazi’s verlaten gebouwencomplexen, overgenomen door de Sovjets. Het was Sperrgebiet en voor DDR-burgers streng verboden te betreden terrein. En eigenlijk is deze stad, onder streng toezicht van standbeeld Lenin, nog altijd een beetje verboden. Hoge hekken beveiligen het enorme gebied dat dienst deed als militair oefenterrein en het bijbehorende zwembad, het theater en de kantoren staan er nog steeds.
Vanaf het moment dat de laatste Sovjetsoldaten in 1994 vertrokken, staat het terrein leeg en ook de plaats Wünsdorf is getroffen door leegstand. De Sovjets hebben een 260 hectare groot terrein vol geschut, industrie, munitie, restanten van bommen en wapens en ander militair afval achtergelaten en een nieuwe bestemming is er nog niet voor gekomen.
Er is wel leegstand, maar relatief weinig verval. Veel verlaten gebouwen in Berlijn zijn in de jaren ’90 aan hun lot overgelaten maar Wünsdorf is altijd bewaakt gebleven. En dat zie je erg duidelijk terug. Het terrein ziet er stukken beter uit dan andere verlaten Russische militaire terreinen zoals bijvoorbeeld Kaserne Krampnitz en Vogelsang.
Wünsdorf nu
Wie Wünsdorf wil bezoeken moet langs een strenge bewaking en de kans is héél groot dat je er niet eens binnenkomt. Om op een legale wijze binnen te geraken betaal je al snel 70 euro voor een fototour. Voor dat bedrag kan je op eigen houtje over het terrein dwalen. Je kan overal de goed bewaarde restanten van de geschiedenis bekijken en fotograferen waar je maar wil. Het is net een museum zonder informatiebordjes en gebaande paden. Het is immens groot en bezoekers kunnen er zeker meer dan 4-5 uren ronddwalen om alles te zien: het Haus der Offiziere, het verlaten theater, het zwembad uit de Keizertijd, Russische kunstwerken en verschillende Russische muurschilderingen zijn zelfs nog in originele staat behouden. Er is uiteraard verval en dan vooral door de krachten der natuur. Maar ja, ruim 20 jaar leegstand is ook niet niets natuurlijk.
Go2Know organiseert zo’n 'Fotobase'. Het kost veel geld en je krijgt weinig informatie maar je draagt bij aan het behoud van Wünsdorf. Go2Know is een organisatie die vaker fototours organiseert op verlaten terreinen.
http://www.go2know.de/Fototouren
http://www.go2know.de/Fototouren/Fotobase-in-Wuensdorf::251.html
Het complex "Zeppelin" is tegenwoordig te bezichtigen als museum.
Dit ondergrondse bunkercomplex is tussen 1937 en 1939 gebouwd als hoofdkwartier van het Oberkommando des Heeres (OKH). Tijdens de Tweede Wereldoorlog was "Zeppelin" het grootste en meest geavanceerde leger hoofdkwartier van Nazi-Duitsland. Na de oorlog werd het complex gemoderniseerd en uitgebreid door de Sovjet bezettingsmacht.
Volgend deel : Chileense spookstad in de woestijn